අපේ මොළය දත්ත ගබඩා කරන්නේ කොහොමද?

පොත් මේසයේ සිට ලිපි ගොනුවක් දක්වා දත්ත ගබඩා කිරීමේ දී අපටම විශේෂිත වූ ක්‍රම අනුගමනයෙන් එම දත්ත නැවත සොයා ගැනීමට පහසුයි, දත්ත ගබඩා කිරීමේ ක්‍රියාවලිය ඔබගේ මොළය තුල සිදු වන්නේ කෙසේද?
මිනිස් හිස් කබල තුල කිලෝ ග්‍රෑම් 1.5 ක බරින් යුතු පටල මිනිසා ලබන අත්දැකීම් සියල්ලම ගබඩා කිරීමේ ක්‍රියාවලිය වෙනුවෙන් වෙන් වී ඇති අතර නැවත එම දත්ත අවශ්‍ය වන විට ගබඩාවෙන් සොයා දීමටද ක්‍රියා කරයි.
ස්නායු සම්බන්ධ විශේෂඥයින් එම දත්ත එකතුව අනන්විත මතකය (episodic memory) නමින් හඳුන්වන අතර එහි ක්‍රියාකාරීත්වය පෙන්නුම් කරන ආකෘතියක් සෑදීමට එකඟ වී තිබේ.

හිතුවක්කාර ආදරය - 16 කොටස

හදිසියේම මගේ ඔළුවට වැටුනු මේ ඩිමන්තගේ සිද්දිය නිසා මා මදක් අවුල් ජාලයක සිටියෙමි. වෙනදා තොරතුරු ලබා ගන්නා ආකරයටම අසීස් තොරතුරු ලබාගෙන තිබූ නිසා එම තොරතුරු වල නිවරැදි බව කෙරෙහි මා හට සැකයක් නොතිබූ තරම්ය. නමුත් අසීස් සදහන් කල ඒ වීඩියෝ පට පිළිබඳව තවත් තොරතුරු සොයා බැලිය යුතුයැයි මම සිතුවෙමි. මක් නිසාද යත් එම වීඩීයෝපට වල පොලිසියට අඳුනන්න බැරි වූ අඳුරු සෙවනැලි දෙක මා හා බ්‍රයන් බව මා ස්තීරවම දන්නා නිසාවෙනි.

ගෙවූ දින දෙක තුනම මා මොහොමඩ් හා එක්ව කාලය ගත කලේ අපට හදිසියේම මූනපෑමට සිදුවූ ගැටලුව නිරාකරනය කර ගැනීමටය. වෙනදා මෙන් මා ක්‍රියාෂීලීව සිටි නිසා අප අම්මාද සතුටින් සිටියේ මා අඳුරු මතකයන්ගෙන් මිදී නැවතත් සාමානයය ජීවිතයට පැමින ඇතැයි ඇය සිතූ නිසාවෙනි. අසීස් පැවසූ පරිදි ඔහුගේ තිබූ ගබඩා දෙකක් අප විනාස කිරීමය සැලසුම් කලේය. මෙය සැලසුම් කීරීම සිතූ තරමටම මා හට ලෙහෙසි නොවූයේ අප නොසීතූ ලෙස පොලීසිය ලබාගෙන තිබූ වීඩියෝපට නිසා හා මා අසල බ්‍රයන් නොමැති වූ නිසාවෙනි. නමුත් මොහොමඩ්ගෙන් ලැබූ අනගි සහය නිසා අපට එය සාර්තකව නිමකිරීමට හැකිවු අතර එම දිනයේදී හා එම වෙලාවේදී අප දෙදෙනාම අපගේ නිවස තුල රැඳී සිටීමට කටයුතු කලෝය.

හිතුවක්කාර ආදරය - 15 කොටස

මාගේ ඉදිරි ගමන පිළිබඳව සිතමින් මා ඇඳ මතට වී සිටියේ නිවන්ති මා ගෙල පැලඳූ බ්‍රයන්ගේ මුදුවද සමගය. අද දිනයේදී මාගේ සිතට යම් සැහැල්ලුවක් දැනෙන්නට විය. වෙනදා කල්පනා ලෝකයේ සැරිවසරමින් මතකයන් අතරෙහි අතරමන් වෙමින් නිදියාමට වෙරදරන මා අද දිනයේදී ඉතා ඉක්මනින්ම නින්දට වැටුනේ මටත් නොදැනීමය.

"පුතේ, මාසයක්ම ඔයා හිටියනෙ නිකන්. මම ඉතින් ඔයාට මොකුත් කිව්වෙ නැහැ. ඒත් ඉතින් මේ සෙල්ලම හැමදාම කරන්න බැහැනෙ. ඔයා ගැන ටිකක් හිතන්න. ඔයාට ලොකු නංගියෙකුත් ඉන්නවනෙ."
"හරි අම්මෙ. තව ටිකක් මෙහෙම ඉන්නම්."
"අනේ මන්දා ... දැන් ඔයා ඔය කොහෙද යන්න ලෑස්තිවෙන්නෙ."
"මම ඉමාෂලගේ දිහා ගිහින් එන්නම්. අන්කල් මට කතා කරල කිව්වා ඇවිල්ල යන්න කියලා"

හිතුවක්කාර ආදරය - 14 කොටස

අම්මාගේ යෝජනාව පිළිබඳව මම මගේ ඇඳමතට වී පැයක් පමන කල්පනා කෙරුවෙමි. අම්මාගේ එම අදහස නිසා මට මේ දැනෙනෙ වේදනාව තරමක් අඩු කර ගැනීමට හැකියැයි විටක හිතුනද, එයද එතරම්ම දෙයක් නොවේවියැයි මට විටක සිතුනේ නැවත මිතුරන් ඇති කරගැනීමට නැවත ලෙන්ගතු හිතකට ආලකම් පෑමට මම අකමැති වූ නිසාය. නැතිනම් මට ඒ පිළිබඳව ප්‍රියක් නොතිබූ නිසාය.

"එහෙම හිතල හරියන්නෙ නැහැ දිනුක. මේ ඔයාගෙ ජීවිතේ අවසානෙ නෙමේ. ඔයා ඉදිරියට යන්න ඕන. නැතිනම් ඒක ඔයා ඔයාගෙ යාළුවො දෙන්නටත් කරන මදි පුන්චිකමක් වෙනවා නේද"
"අනේ මන්දා සර්.. මට තේරෙන්නෙ නැහැ මොනව කරන්නද කියලා. සම්පූර්ණ මගෙ ජීවිත කතාව නැවතිලා තියෙන්නෙ"
"මට ඔයාව නොතේරෙනව නෙමේ දිනුක. මම දන්නවා ඔයාට ආයෙමෙත් මෙතන්ට ඇවිල්ල වෙනද වගේ වැඩ කරන්න බැහැ. ඔයාගෙ අහිමි වීම ගැනැ මට නොතේරෙනව නෙමේ. මම මේ ඔයාට තේරුම් කරන්න හදන්නෙ, ඔයා ඉදිරියට යන්න ඕන කියන එක. මොකද ඔයා ටැලන්ටඩ් කොල්ලෙක්."
"හම්ම්ම්"

හිතුවක්කාර ආදරය - 13 කොටස

"හිත හයියට තියාගන්න දිනුක, ඔයාගෙ දුක මට නොතේරෙනව නොවේ. "

සරත් සර් මා අසලට පැමින එසේ පැවසූවේයේ මාගේ ඇස් වලින් ගලා ගිය නොනවතිනා කඳුළු නිසා විය යුතුය. අවසාන වතාවටත් මම මගේ මිතුරාගේ අත ඇල්ලුවෙමි. මම ආදරය කල ඒ දඟකාරියගේ නලල සිප ඇයට මම සමුදුන්නෙමි. මම දෙවියන් වහන්සේගේ ස්තීර භත්හිකයෙකු නොවූවත් මගේ ළඟ සිටි මගේ මිතුරා හා ඒ ආදරේ මගෙන් මෙලෙස උදුරාගත්තේ ඇයිදැයි යන්න මම උන්වහන්සේගෙන් විමසා සිටියෙමි.

සරත් සර්ගේ ස්තූති කතාවත් සමගම ආගමික වැඩ කටයුතු හා අනෙකුත් සියළුවැඩ කටයුතු නිමා උවත් නිවන්ති මෙමෙ ස්තානෙයේ නැති අඩුව මට තදින්ම දැනෙන්නට විය. අප දෙදෙනාගේ ළඟින්ම සිටි මිතුරියක් වූ ඇය බ්‍රයන්ගේ එකම ආදර හිමිකාරියද වූවාය. ඇය වෙනුවෙන් බ්‍රයන් ඔහුගේ ජීවිතයද ඔට්ටු ඇල්ලූ අවස්තා අනන්තය. නමුත් ඇයට මෙම ස්තානයට පැමිනිය නොහැක. ඇයද ඇගේ ජීවිතය හා පොරබදිමින් සිටින්නේය. සියළුම වැඩ කටයුතු අවසානයේ සියළුම දෙනාගේ දුක් සෝසුම් මැද්දේ, කඳුළු වරුසාවන් මැද්දේ ඔවුන් දෙදෙනා අවසාන ගමන් ගියේ ලස්සන වූ මතකයන් සියළු දෙනාගේ සිත් තුල ඉතිරිකරවමින්ය. එමන්ම ලස්සන ආදර කතාවක ඇරඹුමම කඳුලක් කරමින්ය.

හිතුවක්කාර ආදරය - 12 කොටස

මම නැතව පියවි සිහියට එන විට තරමක් සුව පහසු ඇඳක් මත වැතිර හිටියෙමි. දෙනෙත් විවර කර මා සිටි තැනින් නැගිටීමට උත්සහ කලද හිසෙට දැනුනු දැඩි වේදනාව නිසා මම එලෙසම සිටියෙමි. බොඳුවූ දෑසින් මම තාත්තාගේ රුව දැක ඔහුට කතාකෙරුවෙමි. එවිට ඔහුගේ විදානය මත හෙදියන් කීප දෙනෙක් හා අම්මාද නන්ගීද මා අසලට පැමිනියේය.

"තාත්තෙ ... මොකද උනේ ... බ්‍රයන් ..."

මා එසේ පවසනවාත් සමගම තාත්තාගේ දෙනෙතින් ගිලිහුනු කඳුළු බිඳු මා අත මතට එකිනෙක වැටුනේ මාගේ දෙනෙත් ද කඳුලින් පුරවමින්ය. ඇසීමට නොයෙකුත් දේ තිබුනත් සිදුවූ දේ පිළිබඳව දැන ගැනීමට ආසාවක් තිබුනද මම මද වෙලාවක් නිහඬව සිටියේ මගේ සිත සනසා ගැනීමටය.